Staat netjes

Japan staat bekend als het land van Karooshi, of dood door overwerk. Japanners melden graag trots, en buitenlanders met afschuw, dat hier te lande zó hard wordt gewerkt, dat menigeen er dood bij neervalt. In de praktijk valt dat mee. Japan heeft bijna de laagste arbeidsproductiviteit van de geïndustrialiseerde wereld en dat is geen wonder. Niet alleen bestaan er erg veel banen waarvan de toegevoegde waarde twijfelachtig is, zoals buiger, klaar-over ondersteuner of fietsenrechtzetter, maar Japanners werken bovendien erg vaak niet. Dat heet dan geen vakantie, natuurlijk, maar in de zomer zijn hier in de praktijk geen zaken te doen. Een minderheid van workaholics daargelaten, doen de meeste mensen het rustig aan. Het is ook veel te warm om je druk te maken.

Geen wonder dat ik, vandaag, mijn eerste vergadering in maanden had. Die duurde maar drie minuten, dus er bleef een uur over om met mijn gebruinde collega's de Japanse politiek te bespreken. Dat was zeer de moeite waard, want enige minuten voor aanvang kwam het bericht binnen dat premier Abe zich genoodzaakt heeft gezien af te treden. Aangezien mijn collega's bijna allemaal behoorlijk tot uiterst links zijn, was de stemming uitstekend. Abe, en zijn partij de LDP, vertegenwoordigen niet de fraaiste zijde van de Japanse politiek. Goedbeschouwd is het een griezelige, nationalistische coterie van oudere heren, die zich door allianties met psychopatisch en religieus rechts al decennia van de macht weten te verzekeren.

Voor de standpunten van Abe Shinzo heb ik, hoewel ik toch aardig rechts uit de hoek kan komen, niet de minste sympathie. Zijn neiging de oorlogsgeschiedenis ten faveure van Japan te herschrijven, de schooljeugd vaderlandsliefde bij te brengen en de vrijhandel in te perken kunnen bij een weldenkend mens alleen walging teweeg brengen. Maar toch. Iedere foto die ik van de man zie vervult me met medelijden. Geen politicus kijkt zo consistent verdrietig als Abe. En dan bedoel ik niet huilen als kijksport, waar Winnie Sorgdrager zo goed in was, maar een echt tragische oogopslag -of beter neerslag.

Hij heeft het, in het kleine jaar dat hij het voor het zeggen had, ook niet makkelijk gehad. Dat de halve pensioenhuishouding van Japan zoek is, is zijn schuld niet. Dat er in een paar maanden tijd niet minder dan vier opeenvolgende ministers van landbouw in corruptieschandalen belandden ook niet echt. (En dan bedoel ik clandestiene corruptie, niet de gelegaliseerde misdadigheid die, in de rijke wereld, inherent lijkt te zijn aan het beroep.) Al was hij zo flamboyant geweest als zijn leermeester Koizumi, of net zo fascistoïde, dan nog had hij de tussentijdse verkiezingen verloren. Uiteindelijk is hij gesneuveld op de bijrol die de Japanse marine vervult als tankstation voor Amerikaanse vliegtuigen in Centraal Azië.

Nu is Japans premier zijn überhaupt geen mooie baan. Japan heeft, opmerkelijk genoeg, geen staatshoofd. De keizer is, volgens de grondwet, alleen symbool der natie, maar een gekozen president is er niet. Het mandaat van de premier berust op een labiele constellatie van bevlogen,maar wispelturige randdebielen die bij voortduring gepacificeerd moeten worden. Japan wordt, in de praktijk, dan ook geregeerd door een clubje ambtelijke nerds die hun positie vooral danken aan hun goede cijfers aan de universiteit van Tokyo. Politici maken nauwelijks beleid, laat staan dat ze beslissingen zouden nemen, en functioneren vooral als symbolische aanvoerdertjes.

Ongelukkige omstandigheden hebben het Abe, zelf alumnus van een derderangs universiteitje in Tokyo, en in geen enkel opzicht een hoogvlieger, moeilijk gemaakt. De hele zomer heeft hij geprobeerd te redden wat er te redden viel van de bende hele en halve criminelen, zwakbegaafden en godsdienstfanaten die zijn coalitie hadden moeten uitmaken, ongetwijfeld smalend gadegeslagen door een ambtenarencorps in wiens schaduw hij alleen maar tragischer leek te worden.

Het is voorbij. Terwijl de Japanse economie zich opmaakt om weer eens een beetje op gang te komen, druipt Abe, de Calimero van de wereldpolitiek, als een geslagen hond af. Over kerosine, de Japansche volksaard, of steekpeningen van rijstboeren hoeft hij zich niet meer druk te maken. Ik hoop dat hij doet wat wij de afgelopen maanden allemaal hebben gedaan. Beetje manga lezen, een lekkere nama biiru drinken, en ontspannen. Hopelijk terwijl de busjes met luidsprekers de verkiezingsleuzen blèren die het einde zullen inleiden van van de Liberal Democratische Partij die (met dank aan Goethe) niet liberaal, niet democratisch en al helemaal geen partij is.