Pilsje

Wat heb ik lang niets geschreven he? Dat komt doordat ik op reis was. Waarheen is een geheimpje, maar vroeger of later komt het vast wel op Wikileaks. Of niet, natuurlijk, want tot dusverre blijken de meeste onthullingen nogal voorspelbaar. Neem nu het bericht dat de paus een warm voorstander was van het plan om in een Europese grondwet op te nemen dat Europa een "christelijke cultuur" heeft. Schokkend kan ik dat niet vinden. Of, nou ja, het was een idee van de onversneden protestanten Balkenende en Merkel, meen ik, maar dan nog.

Over de motieven van Balk, Ratz en Merkel hoeven we ons overigens geen illusies te maken, aangezien ze nooit een lans gebroken hebben voor het opnemen van andere cultuurhistorische theorettes of antropologische inzichten in wetgeving of verdragen. Dit ging niet over cultuur, maar tegen die irritante Europeanen die met het christelijk erfgoed minder ophebben dan dit eigenaardige trio. In Nederland, toch een van de meest ontkerkelijkte landen op aarde, blijkt echter menigeen het met ze eens, en niet alleen mensen die hun tegenwoordig gelukkig nogal excentrieke religieuze opvattingen delen. Ook goddeloze rechtse rakkers zoals Wilders en Bolkestein mogen graag spreken van de christelijke cultuur, of zelfs de judeo-christelijke. Ja, daar zullen die judeo's wel van opkijken, denk ik, dat ze ineens mee mogen doen. Een beetje laat komt deze waardering overigens wel.

Maar, hoe het ook zij, wat zou die christelijke of judeo-christelijke cultuur nou eigenlijk behelzen? Dat Europeanen niet echtbreken, de sabbat eerbiedigen en niet doden? Daar is, in de eeuwen die het christendom op het subcontinent rondwaart niet heel veel van te merken geweest. Nee, het moet subtieler liggen. Er is iets dat ons, of beter: Ons, onderscheidt van de rest. Iets dat pakweg moslims, hindoes, Socrates, joden (of nee, die dus wel, sinds kort) en Ghandi ten enen male missen en misten. Maar wat zou dat dan zijn?

Zo er in Europa al een gedeelde cultuur is, laat die zich in ieder geval niet gemakkelijk herkennen. Hebben Italianen en Zweden echt zoveel gemeen? Tsjechen en Grieken? Luxemburgers en Roemenen? Als het Christendom een doorslaggevende culturele invloed heeft gehad is daar in ieder geval weinig van te merken. En als een dergelijke invloed zou bestaan, zou het christelijke Nederland dan niet ook sterke culturele overeenkomsten moeten vertonen met christelijke landen als, pakweg, Peru of Malawi? Het kon nog wel eens lang zoeken worden naar die christelijke cultuur.

Je kunt de vraag ook anders stellen. Als je nu in een land zou gaan wonen, Japan bij voorbeeld, dat geen noemenswaardig christelijk verleden heeft, zou je daar dan een duidelijk andere cultuur aantreffen dan als je in een voormalig of vigerend christelijk land gaat wonen? Dat dat gevoel van herkenning, dat je in Wit-Rusland, Portugal en Bulgarije meteen overviel, ineens weg blijft? Het is een omslachtig experiment, natuurlijk, maar zoals u weet heb ik veel voor u over. Ik heb in drie Europese landen gewoond, en woon nu in Japan.

"En?", hoor ik u vragen. "Nee!" luidt het antwoord. Goed, ze rijden hier aan de verkeerde kant van de weg, maar deden ze in Ierland ook, en ze kunnen nooit een vergadering beëindigen voor iedereen het eens is, maar dat konden ze in Denemarken ook al niet, en dat rare zegeltjes sparen zou u ook niet geheel onbekend voorkomen, vrees ik. Blijft over: bestek. Dat rare gedoe met stokjes zie je in Europa maar weinig, maar zou heel conservatief Europa daarvoor in het geweer zijn gekomen? Dat Henk en Ingrid alleen buren hoeven hebben die met mes en vork eten?

Zou het zo zijn dat de huidige Nederlandse, Deense, Ierse en Japanse cultuur niet het product zijn eeuwenlang neuzen in warrige teksten uit de bronstijd, maar eerder voortvloeien uit een hoog nationaal inkomen, algemene geletterdheid, een vrije pers, televisie en een parlementaire democratie? Je zou het haast denken. Maar misschien moest ik zelf iets meer mijn best doen. Ik toog, speciaal voor jullie en ondanks bar winterweer, naar de Owima Jinja in Nara, de oudste Shintoistische schrijn van Japan, in gezelschap van uitsluitend Japanners met minstens twee autochtone ouders en zonder dubbele nationaliteit. Ik ging, met mijn christelijke cultuur, eens even iets meemaken.

Owima Jinja is een heilige berg met een soort tempeltje erop, en daar huist een Kami, een soort god van degelijke, vooroorlogse kwaliteit. Deze Kami ziet alles wat er op zijn berg gebeurt en er geldt dan ook een strikt verbod op picknicken, urineren, roken, zelfbevrediging, fotograferen en poepen. Wie weet wat er niet mis kan gaan als je je daar niet aan houdt, want de Kami van Owima is zowel de baas over de akkerbouw als de patroonheilige van de Japanse brouwers! Waar zou ik zonder hen zijn?

Het was een hele klim, overigens, en ik heb de Kami, die een slangenhoofd schijnt te hebben en dus makkelijk te herkennen is, niet getroffen. Jammer, maar eenmaal bij de stenenhoop op de top aangekomen, sloeg mijn hele gezelschap aan het bidden. Ik deed natuurlijk braaf mee, maar ik dacht al snel "poe-poeh, wat tors ik toch een Christelijk erfgoed met me mede, dat ik hier geen biet van geloof of snap!"

Tijdens de afdaling vroeg vriend U. of ik de Kami nog ergens om gevraagd had. "Ja", zei ik, "om een pilsje. Dat leek me gepast." U. keek verbouwereerd. "Je had net zo goed om een krat kunnen vragen." "Heb jij dat gedaan dan?" "Ben je gek, natuurlijk niet, ik ga daar een denkbeeldige, vooroorlogse Slangengod om bier gaan staan vragen! Dat doe ik als we zo beneden zijn gewoon in de izakaya." Ik was verbouwereerd. "Hoor eens, U." zei ik boos, "ik ben dat hele eind omhoog geklommen om een verwarrende confrontatie te hebben met de onoverbrugbare kloof tussen jouw en mijn cultuur, omwille van mijn Geliefde Bloglezers! Kun je niet even iets oriëntaals doen, iets met veel Stille Kracht? Dat de mensen denken dat je een cultuur hebt?"

U dacht na.

"Cultuur, Ralf, is meer iets voor oude mensen."